Menu
Wat doet de Europese Unie in de strijd tegen COVID-19?

Wat doet de Europese Unie in de strijd tegen COVID-19?

Volksgezondheid
12 min. leestijd

Op 11 maart bestempelde de Wereldgezondheidsorganisatie COVID-19 als een wereldwijde pandemie. De laatste dagen en weken is Europa het epicentrum geworden van de ziekte. In sneltempo namen de Europese lidstaten maatregelen om de verspreiding van het virus in te dammen en zo veel mogelijk patiënten op te vangen. Het virus stelt ons gezondheidszorgsysteem voor ongekende uitdagingen.  Elke lidstaat heeft hier een eigen antwoord op gezocht, wat verschillende maatregelen tussen en binnenin de lidstaten tot gevolg had.  

Hoe komt dit? De voornaamste reden is dat gezondheidszorg een nationale bevoegdheid is gebleven. Bij het beschermen van de volksgezondheid zitten de lidstaten aan de knoppen. De Europese Unie kan hier enkel een ondersteunende rol spelen en de lidstaten aanzetten tot een zo sterk mogelijke gecoördineerde aanpak. Desondanks heeft de Europese Unie de laatste weken verschillende grote en ingrijpende maatregelen genomen. Ze doet al het mogelijke om dit virus te bestrijden met de middelen en bevoegdheden die ze gekregen heeft.  

Over welke concrete maatregelen gaat het dan? 

1. Gezondheidszorg

Hoewel de Europese Unie slechts een zeer beperkt bevoegdheidspakket heeft op vlak van gezondheidszorg, doet ze er alles aan om de lidstaten zo goed mogelijk te ondersteunen. Dit doet ze onder meer door de beschikbaarheid van medisch materiaal te verzekeren. Denk maar aan mondmaskers en ander beschermend materiaal, beademingstoestellen, testkits, … Daarnaast zorgt de EU voor gerichte financiële steun bij het onderzoek naar een vaccin en een mogelijke behandeling van het virus. Concreet: 

  • De EU organiseert groepsaankopen van medisch materiaal. Deze gezamenlijke openbare aanbestedingen versterkt de onderhandelingspositie van de lidstaten die hier aan deelnemen. Sinds eind februari zijn er vier verschillende procedures uitgeschreven voor brillen, mondmaskers, beademingstoestellen, testkits en ander laboratoriummateriaal. Verschillende van deze aanbestedingen zitten in de laatste fase, waardoor het materiaal snel in de betrokken lidstaten terecht zal komen.
     
  • De Europese Commissie heeft de export van bepaalde medische producten onderworpen aan exportautorisatie. Zonder voorafgaande autorisatie mag beschermend materiaal zoals veiligheidsbrillen en vizieren, gelaatsschermen, mond- en neusbescherming zoals maskers, handschoenen en ander beschermend materiaal, niet meer geëxporteerd worden buiten de EU. Zo zorgt de Commissie ervoor dat het beschermend materiaal bij de lidstaten terechtkomt en niet voor grote geldsommen verkocht wordt aan andere landen zoals de VS. 
     
  • Lidstaten die in het begin van de crisis een nationaal exportverbod voor bepaalde medische producten hadden opgelegd aan hun bedrijven werden op Europees niveau gevraagd hier een einde aan te maken, met succes.  
     
  • Daarnaast worden er in sneltempo Europese noodreserves van medisch materiaal aangelegd. De Europese Commissie draagt 90% van de gemaakte kosten hiervoor. Deze noodreserve zal in de toekomst gebruikt worden om lidstaten en regio’s snel te kunnen bevoorraden wanneer zij op korte termijn bijkomend materiaal nodig hebben.  
     
  • De Europese standaarden waar medische producten en beschermend materiaal aan moeten voldoen werden vrij beschikbaar gemaakt voor alle bedrijven. Dit moet de productie van essentiële hulpmiddelen versnellen. 
     
  • In de zoektocht naar een vaccin of behandeling maakt de EU 140 miljoen euro vrij om verschillende onderzoeksprojecten te ondersteunen. Onder het Europees onderzoeksproject ‘Discovery’ werken 7 Europese landen aan de zoektocht naar een behandeling of vaccin, waaronder ook België. Het veelbelovende bedrijf CureVac kreeg daarboven 80 miljoen euro aan financiële steun. Bovendien doet de Commissie er alles dat het vaccin niet exclusief naar de VS zou gaan. 

2. Controle van de grenzen

Het coronavirus heeft een zeer grote invloed op de bewegingsvrijheid van de mensen. In 23 verschillende lidstaten gelden er lockdown maatregelen van verschillende gradaties. Daarnaast wordt grensoverschrijdend verkeer binnen en buiten de Europese Unie noodzakelijk tijdelijk beperkt. Geen enkele lidstaat is echter zelfvoorzienend. Daarom doet de EU er alles aan om de continuïteit van de bevoorradingsketen te verzekeren.  

  • Alle niet-essentiële reizen van niet-Europeanen naar de EU of de Schengen-zone zijn verboden voor een periode van 30 dagen. Dit geldt niet voor Europese burgers, en essentiële beroepen zoals dokters, verplegers, onderzoekers, grensarbeiders, … Het is belangrijk dat zij de EU wel nog binnen kunnen en zich ook vrij over de grenzen heen kunnen verplaatsen.
     
  • Aan de hand van richtlijnen voor grenscontroles zorgt de Commissie ervoor dat de bevoorrading van essentiële goederen en medisch materiaal zo min mogelijk hinder ondervindt. Zo worden er zogenaamde ‘groene’, prioritaire rijstroken opgericht op de belangrijkste Europese verkeersassen. Deze rijstroken worden bij grensovergangen exclusief gebruikt voor het vrachtverkeer en beperken de wachttijden aan de grens tot het absolute minimum. In de praktijk mag een controle aan de grens niet langer duren dan 15 minuten. Zo wordt de beschikbaarheid van levensmiddelen en medisch materiaal verzekerd.  
     
  • De Europese Commissie verzekert dat alle passagiersrechten, zoals compensaties bij afgelaste vluchten, ook in deze tijden uniform worden toegepast.  
     
  • De Europese Unie speelt ook een ondersteunde rol in de repatriëring van Europeanen die vastzitten in het buitland. Naast de coördinerende rol om de samenwerking tussen de lidstaten te versterken, wordt er ook financiële steun gegeven voor het organiseren van repatriëringsvluchten. 

3. Socio-economische en financiële maatregelen

Om de socio-economische gevolgen van de crisis zo klein mogelijk te maken heeft de Europese Unie verschillende maatregelen genomen om lidstaten, sectoren, bedrijven en burgers financieel te ondersteunen.  

  • De Europese Unie richt een investeringsinitiatief op dat in het totaal 37 miljard euro aan extra investeringen zal losmaken voor de lidstaten in hun strijd tegen het coronavirus. Om dit geld snel bij de lidstaten te krijgen, wordt hun verplichting om 8 miljard aan ongebruikte Europese fondsen terug te betalen, kwijtgescholden. Via een systeem van cofinanciering groeit deze som tot 37 miljard euro. Deze financiële hulp moet gaan naar de ondersteuning van het gezondheidszorgsysteem (bv. voor de financiering van medische apparatuur en medicijnen, test- en behandelingsfaciliteiten, …), maatregelen op de arbeidsmarkt en steun aan getroffen werknemers en kmo’s. Voor België komt dit neer op ongeveer 66 miljoen euro. 
     
  • Er wordt 800  miljoen  euro uit het  Solidariteitsfonds vrijgemaakt om de overheden te ondersteunen in de aanpak van Corona en het stutten van de nationale begrotingen. 
     
  • Inzet van 179  miljoen  euro uit het Europees Globaliseringsfonds voor specifieke steun aan werknemers bij faillissement of ontslag. 
     
  • De Europese begrotingsregels (het Stabiliteits- en Groeipact) worden maximaal flexibel  gemaakt. Dit laat overheden toe om grote investeringen te doen in gezondheidszorgsystemen en financiële steun te geven aan bedrijven en werknemers.  
     
  • Om de nodige investeringen door overheden toe te staan worden ook de regels omtrent de staatsteun versoepeld en de goedkeuringsprocedure versneld.  
     
  • Binnen het Europees Investeringsfonds wordt nog eens 8 miljard euro vrijgemaakt voor onmiddellijke steun aan getroffen kmo’s
     
  • Luchtvaartmaatschappijen zijn niet meer verplicht om alle geplande vluchten uit te voeren om hun tijdslots in te vullen, zoals de Europese regelgeving voorschrijft. Zo voorkomt de EU dat er lege ‘spookvluchten’ tussen de Europese luchthavens vliegen. Dankzij deze steunmaatregel kunnen luchtvaartmaatschappijen vliegtuigen aan de grond laten om verlieslatende vluchten te vermijden. 
     
  • De Europese Centrale Bank zal 750  miljard  euro in de economie pompen om de negatieve effecten van corona op de euro te beperken.   

Download hier een overzicht van deze maatregelen

Meest gelezen
© 2024 Cindy Franssen