Menu
'Doeltreffend klimaatbeleid valt wel degelijk te verzoenen met een sociaal beleid'

'Doeltreffend klimaatbeleid valt wel degelijk te verzoenen met een sociaal beleid'

- Knack
Armoede
7 min. leestijd

'De klimaattransitie zal sociaal zijn, of zal niet zijn', schrijft europarlementslid Cindy Franssen op de Werelddag van Verzet tegen Armoede.

Armoede in de Europese Unie stijgt significant. Reeds voor de coronapandemie ervaarden meer dan 109 miljoen Europese burgers armoede of sociale uitsluiting, dat is bijna 1 op 4. In sommige lidstaten loopt dit cijfer zelfs op tot meer dan 1 op 3. 700.000 daklozen overleven van dag tot dag. Voegen we daar de coronacrisis aan toe, samen met de steeds urgentere uitdaging van klimaatverandering en het wordt duidelijk dat armoede uitroeien niet voor morgen is. Toch is een duurzaam herstel en rechtvaardige transitie goed voor het klimaat én voor de meest kwetsbaren in onze maatschappij. De uitdaging om de ecologische transitie ook sociaal te laten verlopen, staat centraal op deze internationale dag voor de bestrijding van armoede.

Rechtvaardig klimaatbeleid

Vorige week stemde het Europees Parlement de klimaatwet, een mijlpaal in de strijd tegen klimaatverandering die de doelstelling van een klimaatneutraal Europa tegen 2050 in wetgeving verankert. Het debat ging niet over het einddoel an sich, daar was nagenoeg iedereen het over eens. De discussie was wel hoe we dat doel zullen bereiken op een sociaal rechtvaardige manier. De inspanningen van de man in de straat en dus ook van mensen die al op armoederisico lopen, mogen niet onderschat worden. Uit uitgebreide studies naar de impact en haalbaarheid van de huidige klimaatdoelstellingen blijkt dat een gemiddeld Europees gezin bij een reductie van 55% broeikasgasemissie in 2030 weliswaar 70 euro bespaart aan stookkosten, maar drie tot vier keer dat bedrag kwijt kan zijn aan duurzame apparaten en de isolatie van zijn woning.

Het Europees Milieuagentschap schat dat jaarlijks 400.000 Europeanen vroegtijdig het leven laten door luchtvervuiling. De hoogste scores voor luchtvervuiling vallen al te vaak samen met de armste zones in stedelijke gebieden. Volgens de Eurobarometer worden 50 miljoen Europese burgers, waarvan 400.000 Belgische huishoudens, getroffen door energiearmoede: een situatie die ontstaat wanneer er meer dan 10% van het netto-inkomen van het huishouden (na aftrek van de huisvestingskosten) aan de energiefactuur betaald wordt. Het staat vast: als we ons beleid niet aanpassen, zullen de armsten het gelag betalen van de klimaattransitie. Net dat moeten we koste wat kost vermijden.

Nochtans valt een klimaatbeleid wel degelijk te verzoenen met een sociaal beleid. Klimaatmaatregelen hoeven mensen niet per se in armoede te drukken, liet David De Vaal van het Netwerk Tegen Armoede vorig jaar nog optekenen. De boutade 'armoede is een politieke keuze' is hier wel op zijn plaats. Het hoeft geen keuze tussen sociale rechtvaardigheid of de aanpak van armoede enerzijds en de versnelling van de ecologische transitie anderzijds te zijn. Integendeel, een doeltreffend klimaatbeleid zal sociaal rechtvaardig zijn, of zal niet zijn.

Om dit te realiseren moeten we volgens Olivier De Schutter, VN Speciaal Rapporteur voor Extreme Armoede, op zoek naar oplossingen met een 'driedubbel dividend', met name een meerwaarde voor klimaatbeleid, tewerkstelling voor laagopgeleiden en betere toegang tot goederen en diensten zoals energie of huisvesting voor mensen in armoede.

Omscholen noodzakelijk

Een correcte implementatie van het akkoord van Parijs, zou moeten leiden tot de creatie van nieuwe, duurzame jobs. Toch gaat de transitie naar hernieuwbare energie ook samen met een verlies aan tewerkstelling in regio's met een sterke afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, waar veel laaggeschoolden werken. Daarom is het belangrijk om sterk in te zetten op de nodige bij- en omscholing zodat werknemers de overstap kunnen maken naar een duurzame tewerkstelling. Via een nieuw fonds voor rechtvaardige transitie of de inzet op levenslang leren met middelen uit het Europees Sociaal Fonds, moeten we mensen omscholen om ze optimaal inzetbaar te maken. Het is onze plicht om ervoor te zorgen dat deze programma's toegankelijk blijven voor de mensen die ze het meest nodig hebben.

Sociale huisvesting

30% van de energie-uitstoot kan relateerd worden aan huisvesting. Er zijn nog steeds te veel slecht geïsoleerde woningen. Al te vaak worden deze verhuurd aan een lage(re) prijs, waardoor vooral de meest kwetsbaren hier terechtkomen. Dit resulteert in hoge energierekeningen en leidt op termijn tot energiearmoede. Ook het sociaal huisvestingspatrimonium kan niet vergeten worden. Energiebesparende maatregelen mogen bovendien geen Mattheuseffect creëren, zoals in het verleden wel nog is gebeurd. Degelijke huisvesting staat nochtans verankerd in de Europese Sociale Pijler en in de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Ook in het Europees Parlement wordt momenteel gewerkt aan een resolutie die dringend degelijke en betaalbare huisvesting voor eenieder vraagt. De aankomende strategie van de Europese Commissie om dakloosheid aan te pakken, wordt ontzettend belangrijk.

Sociaal en klimaat verweven

Op deze Internationale dag voor de bestrijding van armoede wordt het meer dan tijd om daad bij woord te voegen. Op het Europees niveau worden heel wat initiatieven genomen om de meest kwetsbaren bij te staan, maar het mag een versnelling hoger. Zeker nu de strijd tegen de klimaatopwarming terecht als de meest urgente uitdaging wordt beschouwd. We moeten de sociale uitdagingen verweven doorheen het klimaatbeleid. Daarom moeten Europese beleidsmakers, bij elke beslissing die ze nemen om de klimaatdoelstellingen te halen, een sociale toets maken en zorgen dat de sociale ongelijkheid niet vergroot. Investeringen in voldoende ondersteuning en vangnetten die de impact op de zwaksten in de samenleving beperken, dringen zich op.

Laat ons daarbij vooral de mensen in armoede zelf niet vergeten. De negatieve effecten van de klimaatopwarming zullen hen als eerste treffen, en de inspanning die van eenieder gevraagd wordt weegt vaak het zwaarst door op de lichtste schouders. Daar moeten we nu verandering in brengen.

Meest gelezen
© 2024 Cindy Franssen