Met haar tweede "State of the Union" heeft Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen de belangrijke uitdagingen voor de EU overlopen én meteen een ambitieus programma aangekondigd. Cindy Franssen overschouwt de hoogtepunten:
Grensoverschrijdende gezondheidscrisissen
De Europese Unie heeft via gezamenlijke aankoop en productiesteun 700 miljoen vaccins verdeeld in Europa en nog eens 700 miljoen geleverd aan meer dan 130 landen. De uitdaging die nu voorligt is om de verschillen in vaccinatiegraad tussen Lidstaten weg te werken en vooral om de rest van de wereld te vaccineren. Von der Leyen kondigt terecht aan dat de EU nog eens 450 miljoen vaccins zal verdelen. Dat zijn er 200 miljoen extra bovenop de eerdere aankondigingen. Deze aanpak is broodnodig om een globale pandemie te verslaan en kan heel wat mensenlevens redden. Zolang COVID-19 welig tiert in andere landen, zullen er bovendien enkel meer schadelijke varianten in onze contreien belanden. Hoewel de commissievoorzitter er over zweeg, is een tijdelijke opheffing van de patenten nog steeds een piste die levens kan redden. Ondertussen heeft de Europese Commissie zelf al een aankoopoptie genomen op 1.8 miljard extra vaccins.
Von der Leyen lanceerde in haar speech ook de HERA-autoriteit (EU Health Emergency Preparedness and Response Authority). Dit zal een enorme troef zijn om toekomstige gezondheidsbedreigingen vroeger en beter aan te pakken. Het doel van HERA is gezondheidscrisissen identificeren en aanpakken door onder meer voorraden voor de productie van vaccins aan te leggen. De Europese Commissie voorziet €50 miljard aan investeringen tot 2027. Om het met de woorden van von der Leyen zelf te zeggen: “Om ervoor te zorgen dat geen enkel virus ooit van een lokale epidemie een wereldwijde pandemie kan maken. Er is geen betere ‘return on investment’ dan dat.”
HERA wordt geen op zichzelf staand agentschap, maar wordt ondergebracht bij de Commissie en geleid door een raad van bestuur met vertegenwoordigers uit elk EU-land, vergelijkbaar met het EU-stuurcomité voor vaccinatie. In werkelijkheid zal HERA dus bestaan als een soort concretere versie van alles wat de Commissie tijdens de pandemie al heeft gedaan.
Op vraag van mezelf en van collega’s heeft Ursula von der Leyen ook een Europese Zorgstrategie aangekondigd als een van de kerninitiatieven voor 2022.
Klimaat
Naast de Coronacrisis heeft deze zomer ons ook met onze neus op de gevolgen van de klimaatcrisis gedrukt. Ursula von der Leyen wijst er op dat overstromingen en bosbranden, beiden van ongeziene schaal, duidelijk gelinkt zijn aan het klimaat. De Europese Green Deal moet dan ook absoluut de belofte waarmaken van 55% uitstootvermindering tegen 2030,. Hiervoor is een totaalpakket aan wetgevingen uitgewerkt onder de noemer FIT FOR 55, waar het Europees Parlement het volgende jaar over zal onderhandelen.
De hogere klimaatambitie moet ook gepaard gaan met sociale ambities. Daarom stelt von der Leyen een nieuw Europees Sociaal Klimaatfonds voor, “om de energiearmoede aan te pakken waar nu al mensen onder lijden”. Dat fonds zal 72 miljard euro bevatten en de grote uitdaging bestaat erin om dat geld ook effectief te krijgen bij de mensen die het nodig hebben.
Europa zal tot 2027 ook nog eens 4 miljard euro extra voorzien om armere landen te ondersteunen in hun strijd tegen klimaatverandering. De commissievoorzitter verwacht terecht steun van andere grootmachten: "Maar wij verwachten dat ook andere landen, zoals de VS, hun duit in het zakje doen. Dat moet nu, we kunnen niet meer wachten."
Sociale pijler
De economische schade aangebracht door de pandemie was groot, ook bij werknemers. Daarom heeft de Commissie SURE (temporary Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency) opgericht. Dat mechanisme heeft ondersteuning geboden aan meer dan 31 miljoen werknemers verspreid over 2.5 miljoen bedrijven. Daarnaast blijft von der Leyen kristalhelder in haar steun voor de uitrol van de Sociale Pijler “om te zorgen voor fatsoenlijke banen, eerlijkere arbeidsomstandigheden, betere gezondheidszorg en een beter evenwicht in het leven van de mensen.”
Om dat te bereiken zal de Europese Commissie dit jaar trouwens ook een wetgevend initiatief lanceren voor het statuut van platformwerkers. In de EU werken 24 miljoen werknemers voor online platformen zoals Uber, Deliveroo of Bolt. Vaak werken ze als schijnzelfstandigen, waardoor ze minder sociale rechten opbouwen en hun loon beduidend lager ligt. Het Europees Parlement heeft alvast opgeroepen om er voor zorgen dat platformwerkers voortaan als werknemers worden beschouwd, tenzij het platform kan aantonen dat ze wel degelijk zelfstandig zijn. Deze omgekeerde bewijslast moet een einde maken aan het verdienmodel waarbij alle lusten voor de platformen zijn en de lasten voor de platformwerker.
Europese wet tegen geweld op vrouwen
De Europese Commissie wil dit jaar ook werk maken van een wet voor de bestrijding van geweld op vrouwen. Dat is bijzonder welkom, want een op drie vrouwen in de EU krijgt te maken met een of andere vorm van geweld. De jaarlijkse kost van gender gerelateerd geweld wordt door de studiedienst van het Europees Parlement dan ook geschat op 290 miljard euro. We hebben een alomvattende Europese strategie nodig ter bestrijding van gender gerelateerd geweld met als eerste stap het toevoegen van gender gerelateerd geweld aan de lijst van strafbare feiten in artikel 83, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Zo zorgen we voor een Europese definitie en verzekeren we dat er een rechtsgrond is voor Europese wetgeving. De tweede stap is dan een wetgevend voorstel om de strijd tegen gender gerelateerd geweld over heel de EU te voeren.
Gelukkig heeft de Commissie dit gelanceerd bij monde van voorzitter von der Leyen. Het heeft dus lang geduurd, maar een echte doorbraak is in zicht. Zo stelt de commissievoorzitter: “Tegen het eind van het jaar zullen wij een wet ter bestrijding van geweld tegen vrouwen voorstellen - van preventie tot bescherming en doeltreffende vervolging, online en offline. Het gaat om de verdediging van de waardigheid van elk individu. Het gaat om gerechtigheid. Want dit is de ziel van Europa. En we moeten het nog sterker maken.”
Strijd tegen dwangarbeid en corruptie
Europa wil ook meer werk maken van internationale handelsrelaties en samenwerking. "Maar dit kan nooit gebeuren ten koste van de waardigheid en vrijheid van mensen. Vandaag zijn er 25 miljoen mensen die in dwangarbeid verzeild zijn geraakt. We kunnen nooit aanvaarden dat zij gedwongen worden om producten te maken en dat die dan in Europese winkels belanden. Daarom stellen wij een verbod op producten voor die gemaakt zijn door dwangarbeid." Op die manier wil de EU Europese waarden voorop stellen.
De Commissievoorzitter stond ook stil bij de corruptie in de besteding van het Europees budget met de wil om “elk geval van corruptie in de EU aan te pakken”. Meer dan terecht, want corruptie is gevaarlijk voor onze democratische waarden. Het maakt investeerders bang en laat machtige mensen toe om onze democratische regels te omzeilen.
Nieuwe wetgevende voorstellen
De Commissie kondigt tevens een reeks nieuwe voorstellen aan:
- Wetgevingsvoorstel betreffende het recht op herstel
- Wetgevingsvoorstel ter vermindering van het vrijkomen van microplastics in het milieu en ter beperking van de toevoeging van microplastics aan producten
- Wetgevingsvoorstel betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest op het werk
- Wetgevingsvoorstel betreffende de tenuitvoerlegging van de wereldwijde OESO-overeenkomst inzake de herverdeling van de heffingsbevoegdheid
- Europese zorgstrategie
- Voorstel tot actualisering van de aanbeveling van de Raad over kankerscreening
- Wetgevingsvoorstel betreffende de erkenning van het ouderschap tussen de lidstaten